انواع خوراک دام، جو، علوفه ذرت، سویا کنسانتره دامی از مهم ترین خوراک دام

خوراک دام نقش مهمی در تامین انرژی و سلامت دام ایفا می‌کند. تاثیر خوراک دام بر میزان رشد و سلامت آن به اندازه‌ای تاثیرگذار است که اگر کوچکترین اشتباهی در هنگام بهترین نوع خوراک دام انجام دهید یا اینکه برنامه غذایی دام را ناگهانی و یکدفعه تغییر دهید، تاثیر جبران‌ناپذیری بر دام‌های شما می‌گذارند. بنابراین اگر شما دامدار هستید یا اینکه به فکر راه‌اندای دامداری هستید، به شما پیشنهاد می‌کنیم تا مطالب این مقاله را با دقت مطالعه کنید تا در شناخت انواع خوراک دام و انتخاب بهترین نوع آن دچار سردرگمی و چالش نشوید. در این نوشتار به بررسی انواع خوراک دام، افزودنی‌های ضروری برای سلامت دام و بهترین خوراک دام پرداخته‌ایم.

انواع خوراک دام چیست؟ 

با توجه به رشد جمعیت و افزایش چشمگیر میزان استفاده از پروتئین حیوانی، صنعت دامپروری نیز رشد زیادی داشته است و افراد زیادی نیز به فعالیت در حوزه دامپروری روی آورده‌اند. اگر شما هم می‌خواهید تا در این مسیر موفق شوید، باید به نحوه خرید خوراک دام خود بسیار اهمیت دهید. زیرا خوراک دام بیانگر میزان رشد و سلامت دام شماست. 

در حالت کلی انواع خوراک دام به سه دسته مختلف طبقه‌بندی می‌شوند. اما سوال اصلی اینجاست که هر کدام از این دسته‌ها به تنهایی می‌توانند تمام نیازهای دام را تامین کنند؟ 

• خوراک کنسانتره دامی (خوراک فشرده‌شده) 
• خوراک علوفه 
• خوراک ترکیبی و مخلوط 

در ادامه به بررسی مواد اولیه موجود در هر دسته یا انواع مختلف آن پرداخته‌ایم تا بتوانیم به کاربردی‌ترین و بهترین ترکیب برای خوراک دام دست یابیم. 

خوراک کنسانتره شامل چه مواد غذایی است؟    

کنسانتره‌ها از انواع باکیفیت خوراک دام به حساب می‌آیند که سرشار از مواد مغذی، ویتامین، پروتئین‌ها و سایر مواد معدنی کمیاب هستند. کنسانتره‌ دامی دارای انرژی و پروتئین بالا و فیبر بسیار کم هستند. استفاده از کنسانتره در برنامه غذایی دام به رشد و سلامت دام کمک بسیار زیادی می‌کند. کنسانتره‌ها از مواد زیر تشکیل شده‌اند. 

1- غلات    

انواع دانه‌های غلات مانند سبوس گندم، جو دوسر ، سویا دامی و ذرت از بهترین انواع غلات برای غذای دام به حساب می‌آیند. این غلات به صورت دانه‌های کوچک یا آسیاب‌شده در غذای دام مورد استفاده قرار می‌گیرند. قیمت جو و همچنین قیمت سویا دامی به نسبت میزان پروتیین از ارزش خوبی برخوردار است.

2- انواع دانه‌های گیاهی با پروتئین زیاد 

تفاله یا باقیمانده برخی از دانه‌های خوراکی و روغنی به عنوان منبع بسیار خوبی برای تامین پروتئین موردنیاز بدن دام به حساب می‌آیند. تفاله دانه‌های گیاهی مانند سویا، بادام زمینی، بذر کتان، کلزا، دانه پنبه، نارگیل و تخمه آفتابگردان پس از روغن‌گیری و جداشدن عصاره به عنوان یکی از بهترین انواع خوراک دام شناخته می‌شوند. 

3- چغندر قند و نیشکر 

اگر به دنبال یک منبع عالی برای تامین کربوهیدرات موردنیاز دام خود هستید، چغندر قند و نیشکر باقیمانده از محصولات کارخانه‌ها یک منبع بسیار خوب به حساب می‌آیند. 

4- مکمل‌های ضروری خوراک دام 

سبوس برنج، دانه‌های گندم و باقیمانده حاصل از آسیاب دانه‌های برنج و گندم برای انسان اصلاً غذای مناسبی به حساب نمی‌آیند، زیرا با سیستم گوارشی انسان اصلاً سازگاری ندارند. اما این موارد برای غذای دام به عنوان یک مکمل عالی به حساب می‌آیند. 

استفاده از پیش‌ مخلوط‌ها در غذای دام و اهمیت استفاده از آن     

پیش‌ مخلوط‌ها به عنوان محصولی غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی، ترکیبات دارویی و رقیق‌کننده‌ها به حساب می‌آیند که هدف اصلی در تولید آن‌ها در اصل تامین ریزمغذی‌ها مطابق با نیاز غذایی دام است. این نوع محصول در اصل یک محصول تخصصی برای تامین خوراک پایدار و ایمن برای دام به حساب می‌آید. 

خوراک علوفه مناسب تغذیه دام شامل کدام دسته از علف‌ها می‌شود؟    

علوفه، بخش دیگری از خوراک دام را تشکیل می‌دهد که سرشار از فیبر هستند. علوفه به تنهایی منبع مناسبی برای تغذیه دام به حساب نمی‌آید و بهتر است تا همیشه از انواع مکمل همراه با آن‌ها استفاده شود. نکته دیگر اینکه هر نوع علوفه‌ای برای غذای دام مناسب نیست. در ادامه به معرفی انواع علوفه مناسب برای غذای دام پرداخته‌ایم. 

1. علف‌های مرتع و باغ

انواع علف‌ها و گیاهان کشت‌شده یا  علف‌های خود رو به عنوان منبع تغذیه‌ای مهمی برای نشخوارکنندگان به حساب می‌آیند. علف‌هایی که خود به خودر در دشت‌ها و مراتع رشد می‌کنند، یک منبع غذایی همیشگی و ارزان برای دام‌ها هستند. 

2. یونجه 

یونجه از دسته علوفه‌هایی با ارزش غذایی بسیار بالا و منبع غنی پروتئین و کلسیم است. حتماً به زمان برداشت و قیمت یونجه توجه داشته باشید، زیرا بهترین زمان برداشت یونجه بعد از گل دادن یک سوم بوته‌های آن است. یونجه به عنوان بهترین منبع غذایی برای گاوهای شیری به حساب می‌آید. یونجه یکی از غذاهای خوش خوراک با درصد پروتئین، کلسیم و فسفر بالاست. 

برای گاوهای شیری بهتر است تا دو تا چهار کیلوگرم یونجه در روز را در جیره غذایی گاو بگنجانید. 

3. کاه 

کاه از ارزان‌ترین انواع خوراک‌ دام به حساب می‌آید و قیمت کاه معمولا پایین ترین میزان را دارد که ارزش غذایی زیادی ندارد و به همین دلیل در هنگام مصرف دام معمولاً با کود اوره غنی‌سازی می‌شوند. از لحاظ میزان ارزش غذایی موجود در انواع کاه می‌توان گفت که به ترتیب کاه جو از کاه گندم و کاه گندم از کاه برنج دارای ارزش غذایی بیشتری است. 

4. سیلو 

به روند بسته‌بندی گیاهان نابالغ در محفظه بسته برای تخمیر آن‌ها و تولید اسید لاکتیک و اسید استیک در اصل سیلو می‌گویند که رطوبت اولیه خوراک را حفظ می‌کنند. ارزش غذایی سیلو بستگی به انواع علوفه موجود در سیلو و روند و روند موفقیت‌آمیز آن دارد. 

5. محصولات ریشه‌ای 

محصولات ریشه‌ای شامل چغندر، شلغم و سیب‌زمینی می‌شوند. در حال حاضر به دلیل مسائل اقتصادی از این محصولات به میزان خیلی کمتری در غذای دام استفاده می‌کنند. البته از آنجایی که  این محصولات دارای انرژی بسیار زیاد و مواد مغذی کمتری هستند، هر از گاهی فقط به عنوان مکمل در سایر مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. 

خوراک مخلوط و ترکیبی دام شامل چیست؟   

در هنگام خرید خوراک دام خود به این موضوع توجه داشته باشید که خوراک مناسب هر دام با دیگری متفاوت است و شما باید خوراک مناسب دام خود را از انواع خوراک‌های موجود انتخاب کنید. خوراک مخلوط یکی از بهترین انواع خوراک دام به حساب می‌آید که طبق فرمولی خاص و کاربردی به صورت گلوله یا خرشده متناسب با جیره دام تولید می‌شوند. از خوراک مخلوط برای تامین انرژی و نیازهای تغذیه‌ای دام استفاده می‌شود. 

انواع افزودنی‌های خوراک دام چیست؟   

برای اینکه دام روند رشد بهتری داشته باشد و به بیماری‌های مختلف دچار نشود، انواع افزودنی‌های مختلف به خوراک دام اضافه می‌شود. هر کدام از این افزودنی‌ها بخشی از نیاز دام را برطرف می‌کند که در ادامه به معرفی هر کدام از آن‌ها پرداخته‌ایم. 

• انواع آنزیم 

آنزیم‌ها به عنوان یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین افزودنی‌ها در خوراک دام به حساب می‌آیند که با ساختار پروتئینی خود باعث تسریع واکنش‌های متابولیک و هضم راحت‌تر غذا در بدن دام می‌شوند. 

• انواع پروبیوتیک‌ها 

پروبیوتیک‌ها در اصل میکروب‌های زنده و مفیدی هستند که به بهبود گوارش و سلامت دام کمک می‌کند. پروبیوتیک‌ها به صورت مستقیم در غذای دام قرار می‌گیرند.

• انواع پری بیوتیک‌ها 

پری‌بیوتیک‌ها یا الیگوساکاریدها به عنوان افزودنی‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که قابلیت هضم و جذب در بدن دام را ندارند ولی تاثیر مثبتی بر سیستم گوارش دام می‌گذارند. همچنین باعث افزایش میزان جذب روی، آهن و کلسیم در بدن دام می‌شوند. 

• امولسیفایرها 

این دسته از مکمل‌ها به یکنواخت شدن اسیدهای چرب و ویتامین‌های محلول در چربی در خوراک دام کمک می‌کنند. 

• آمینواسیدها 

آمینواسیدها نقش مهمی در تغذیه دام دارند و به شکل افزودنی خوراکی در غذای دام مورد استفاده قرار می‌گیرند. این آمینواسیدها به روش صنعتی در راستای بهبود رشد دام و تکمیل زنجیره ساخت پروتئین مورد استفاده قرار می‌گیرند. 

• انواع مواد معدنی 

بدن تمامی موجودات زنده به مواد معدنی احتیاج دارد و دام‌ها نیز از این قضیه استثنا نیستند. بر اساس آخرین مطالعات، بدن دام به 29 ماده معدنی احتیاج دارد که از طریق غذا تامین می‌شود. 7 ماده از این مواد معدنی در دسته مواد پرمصرف و 22 نوع آن نیز در دسته مواد معدنی کم‌مصرف قرار می‌گیرد. 

• توکسین بایندرها 
• این افزودنی به عنوان یکی از مهم‌ترین افزودنی‌ها در خوراک دام و طیور به حساب می‌آید که برای جلوگیری از سمی‌شدن خوراک دام توسط سموم قارچی یا مایکوتوکسین‌ها به آن اضافه می شود

از کدام نوع ضایعات در تغذیه دام استفاده می‌شود؟        

برخی از ضایعات مواد غذایی مانند نان خشک و سبوس برنج نیز در خوراک دام مورد استفاده قرار میگیرند. به خاطر داشته باشید که به میزان افزایش این نوع ضایعات در غذای دام باید از درصد کنسانتره بکاهید. همچنین به هیچ عنوان نان کپک‌زده و ناسالم را به عنوان غذا به دام خود ندهید. 

• نان خشک 

نان خشک به عنوان یک منبع غذایی مناسب برای گاوهای شیری و پرواری به حساب می‌آید و به میزان‌های مختلفی در غذای دام مورد استفاده قرار می‌گیرد. نان خشک باید کاملاً سالم، بدون کپک و یا هرگونه ناخالصی مانند خرده پلاستک و اجسام فلزی باشد. 

• سبوس برنج 

سبوس برنج که با نام خوراک آردی نیز شناخته می‌شود، در اصل از دانه‌های برنج به دست می‌آید. توجه داشته باشید که سبوس برنج با میزان زبره زیاد اصلاً برای غذای دام مناسب نیست. از سبوس برنج به صورت ترکیبی با کنسانتره استفاده می‌شود. 

درصد ترکیب سبوس برنج با کنسانتره برای گاوهای شیری: 6 درصد 

درصد ترکیب سبوس برنج با کنسانتره برای گاوهای پرواری: 9 درصد 

• ملاس 

ملاس یک ماده انرژی‌زا و انواع ملین است که به عنوان یک جایگزین مناسب برای غلاتی مانند جو و ذرت به حساب می‌آیند. ملاس را باید به صورت کم‌کم و تدریجی به غذای دام اضافه کرد و نهایتاً می‌توان 10 درصد از غذای دام را به ملاس اختصاص داد. 

خوراک دام گوسفندی از چه چیزهایی تشکیل شده است؟ 

خوراک دام گوسفندی باید شامل مواد غذایی ضروری و لازم برای رشد و اضافه وزن سریع آن باشد. به همین دلیل باید از بهترین خوراک موجود در بازار برای تغذیه گوسفندان خود استفاده کنید. در یک برنامه غذایی سالم و مقوی برای رشد سریع و سالم گوسفندان به مواد غذایی زیر در جیره گوسفند اشاره کرد. 

پودر گوشت، پودر ماهی، کنجاله کلزا، پودر استخوان، ذرت، سویا، تخم پنبه، سبوس گندم، جو، توکسین بایندر، مکمل ویتامین، مکمل مواد معدنی. 

قیمت هر کیلو خوراک دام چقدر است؟ 

همان‌طور که قبلاً هم اشاره کردیم، هر نوع دام به برنامه غذایی مختص خود احتیاج دارد و قیمت هر کیلو خوراک دام نیز با توجه به عواملی مانند کیفیت، مقدار و فواید این محصول برای دام مشخص می‌شود. طبیعتاً اگر خوراک دام از مواد اولیه باکیفیت و درجه یک تهیه شده باشد، قیمت بیشتری در مقایسه با سایر انواع خوراک دام دارد. البته این موضوع را هم در خاطر داشته باشید که استفاده از خوراک دام باکیفیت به رشد و پرورش بهتر دام شما کمک زیادی می‌کند. 

بنابراین با یک بودجه‌بندی مشخص برای تهیه غذای دام نسبت به انتخاب بهترین نوع خوراک دام اقدام کنید. علاوه بر این، اگر به صورت عمده نیز خوراک دام خود را تهیه کنید، قطعاً تا حد زیادی در هزینه‌های خود صرفه‌جویی کرده‌اید. 

چگونه بهترین انواع خوراک دام را تشخیص بدهیم؟ 

انتخاب بهترین خوراک از میان انواع خوراک دام موجود باید با دقت و توجه کافی انجام شود. خوراک هر دام با توجه به نوع و نژاد، سن، هدف نگهداری و سبک زندگی آن بستگی دارد. بنابراین شما به عنوان دامدار باید با سبک غذایی و انواع مواد غذایی و ویتامین‌های لازم در غذای دام خود آشنایی کامل داشته باشید تا بتوانید انتخاب درستی انجام دهید.